فکرهای پاره
سال ها قبل وقتی لباسی خریداری می کردیم، فقط کافی بود تا ذرّه ای زدگی داشته باشد! شاید آن شب خواب مان نمی برد که آیا فروشنده آن را پس خواهد گرفت یا خیر؟
اما امروز، دو برابر پول همان لباس سالم را می دهیم تا لباس پاره بخریم!!!
وقتی می پرسیم: چرا؟
می گویند: مُد است!
مگر شما امروزی نیستید؟
امروزه مدگرائی، زندگی فرهنگی مردم را تحت تأثیر قرار داده، بدون اینکه سوال شود، آیا این سبک زندگی، واقعاً بر اساس فرهنگ متعالی، بنا نهاده شده است؟
«مد گرائی و امروزی بودن» یکی از مهمترین شاخص های زندگی مردم در فرهنگ جدید است که این مفهوم در نوع مصرف و چگونگی زیست شهروندی، باز تولید معنایی می شود.
به همین جهت «امروزی زیستن» نیز یکی از مهمترین دغدغه های مردم، برای نوع رفتار و عادات خود و حتی تربیت فرزندانشان می شود! که سیطره آنرا می توانیم در سبک زندگی، انتخاب همسر ، پوشاک ، مسکن و حتی انتخاب اسم کودکان هم شاهد باشیم!
فارغ از اینکه «امروزی بودن» نتیجه انتخاب چه کسی یا گروهی برای مردم است، باید بپذیریم که فرهنگ جمعی، سعی بر تنظیم عادت هایش با آن دارد!
حال سوالی که پیش می آید این است که «امروزی بودن» در جامعه ایران چگونه بازتولید شده، توسط چه گروهی تعیین می شود و توسط چه کسانی دنبال می شود؟
البته به نظر می رسد یکی از مهمترین خصوصیات جامعه امروز، عدم فکر یا سوال در مورد مصرفی است که فکر می کند به انتخاب خود در آن قرار دارد.
وقتی سوداگران ثروت، با ابزار رسانه و تبلیغات، کالایی را برای مردم «امروزی» و «مد» جلوه می دهند، پس این مردم نیستند که انتخاب می کنند، بلکه مردم در یک قفس آهنین قرار می گیرند و فقط مدل خاصی که سرمایه داران انتخاب کردند را انتخاب می کنند.
لذا شاید آنقدری که "حکومت" در مفهوم "امروزی سازی" موثر است، عوام جامعه نباشند. چون مردم در انتخاب های بازارشان، رفتار منفعلانه از خود بروز می دهند.
برای «امروزی بودن» عاداتی در سبک زندگی مردم، معمول می شود که به عنوان ارزش برتر، هیچ وقت مورد سؤال قرار نمی گیرد.
موهای سیخ، شلوارهای پاره، گوشی آیفون، تیشرت های با مارک خاص، ساعت مارک دار، ساپورت پوشی، رفت و آمد در بازارها، صحبت کردن با واژه های لاتین و بسیاری از رفتارهای دیگر، که همه را می توان در سبک زندگی جدید دید.
امروزه، بالاشهر نشینی، به یک فرهنگ خاص تبدیل شده که مورد الگو برداری خام از سوی دیگر خرده فرهنگ های جامعه ایران و خصوصاً جوانان قرار می گیرد. هر وقت سخن از خواست مردم، تمایلات مردم، سلیقه مردم و انتخاب مردم می شود، به طور ناخودآگاه در پس ذهن مردم، همان فرهنگ بالاشهرنشینی، مد نظر قرار می گیرد؛ به صورتی که شاهد سلطه گفتمانی پرقدرتی از سوی این فرهنگ بر دیگر فرهنگ های جامعه ایران هستیم.
پدیده های اجتماعی همچون: مدل های پوششی نامتعارف زنان و مردان، توجه بیش از اندازه به خوانندگی، عکس های سلفی، تبرّج و خودنمایی، هم خانگی های بدون ازدواج، دامن زدن به اعتراض هایی در خصوص قوانین جمهوری اسلامی و مخالفت با آموزه هایی همچون "امربه معروف و نهی از منکر" از جمله خواسته های فرهنگ جدید است که به عنوان خواسته مردم، به مردم و حکومت تحمیل می شود و البته از سوی گروه هایی در خارج از کشور نیز دنبال می شود.
دیگر فرهنگ ها و جوانان جامعه نیز سعی بر مطابقت با این گفتمان را دارند تا در دسته «امروزی بودن» ها قرار گیرند. امروزه شاهد تضادهای بسیاری در رفتارهای برخی جوانان جامعه ایران هستیم، رفتارهایی که تعلق خاطر ایشان را به دو گفتمان متضاد نشان می دهد و در عین حال تضادی از سوی خود جوان درک نمی شود.
مثلاً انتخاب مدل موی گروه های رپ و شیطان پرست از سوی جوان مسلمانی که با زبان روزه در راهپیمایی روز قدس شرکت می کند!
این تضاد گفتمانی، در سبک زندگی و پوشش نیز تسری می یابد و مسئله بدحجابی و بدپوششی را در کشور رقم زده است.
در حالی که جوان مسلمان ایرانی عمدتاً، قصد سوئی در انتخاب نوع پوشش خود ندارد، اما در سیطره گفتمانی بالاشهرنشین ها که آنها نیز در سیطره گفتمانی تمدن غرب قرار دارند، رفتار می کند.
بالاشهر نشین ها به مثابه رهبران افکار عمومی در حال ترجمه چگونه زیست «امروزی بودن» با تمایلات تمدن غربی بوده و به دنبال آن جریان ساز فرهنگی در جامعه خود هستند.
به نظر می رسد هر فرهنگی که دسترسی اش به رسانه و ماهواره ها یا جرأت اش در مطالبه گری خواسته هایش بیشتر باشد، فارغ از کمیت اندک آن، بیشتر دیده می شود و به طور خودکار بقیه مردم به مصرف پیام های آن بخش خاص می پردازند، خصوصا اگر ایشان از طبقه اقتصادی بالاتر باشد که به طور نسبی طبقه تحصیلاتی و اجتماعی بالاتری هم خواهد داشت.
برای جلوگیری از گسترش این برهم خوردگی فرهنگی و تضادهای رفتاری در جامعه ایران، مهمترین راهکار در کنار فرآیند تربیت و تبلیغ دینی، آموزش و تربیت آگاهی، ناشی از تفکر و تعقل از دوران کودکی و نوجوانی است که باید در دستور کار مدیران و مربیان آموزش و پرورش قرار گیرد. تا بدین وسیله بتوان ضعف ها و خلاهای فرهنگی خانواده ها را پوشش داد و زمینه تحقق یک جامعه فرهیخته را فراهم آورد...
یاعلی مدد...